Wednesday, August 13, 2003 ده راه كمك به نوجوانان براي افزايش انظباط فردي
يك . به آنها كمك نكنيد شاهد به مخمصه افتادن نوجوانان بودن سخت است ؛ اما بدتر از آن كمك به نوجواناني است كه نمي توانند مسئوليت اعمال خود را به عهده بگيرند و گليم خود را از آب بيرون بكشند و هميشه منتظرند تا پدر و مادر به ياري آنها بشتابند . اين كار وقتيكه آنها كوچكتر هستند و پيامدهاي كارهايشان جديت كمتري دارد بسيار آسانتر است . اگر يك بچه كلاس پنجمي تغذيه نهارش را فراموش كند و مجبور شود از تغذيه همكلاسيهايش استفاده كند بسيار بهتر است از اينكه يك دانش آموز اهميت كمتري از اين دارد كه دبيرستاني مقاله درسي اش را در روزي كه بايد آنرا تحويل دهد در خانه جا بگذارد . اگر شما هميشه به فرزندتان بردن غذا يا كتابهايشان و غيره را ياد آوري مي كنيد در اين صورت نبايد وقتي نوجوان شما به خانه تلفن مي كند تا برايش ساك ورزشي يا مقاله تحقيق علوم را ببريد زياد متعجب نشويد . مي بينيد كه چقدر مشكل به نظر مي رسد چون شما نمي توانيد هميشه براي كمك به فرزندتان در دسترس او باشيد ؛ پس بگذاريد تا دير نشده خودش اين را بياموزد و ياد بگيرد به كسي متكي نباشد
دو . بتدريج كارها را به خود آنها واگذار كنيد به نظر من اين گفته كه نقش والدين كم كم براي بچه ها كمرنگ مي شود صحيح است . هنگاميكه نوجوان بالغ مي شود ؛ شما نقش خود را از پدر و مادر و مشاور به يك دوست تغيير مي دهيد . انجام اين كار به صورت تدريجي بسيار آسانتر است . اين كار را از وقتيكه آنها خيلي كوچك هستند شروع كنيد و بگذاريد در مورد لباس و غيره خودشان تصميم گيري كنند . با اين روش آنها از سنين كم تصميم گيري را تجربه مي كنند
سه . بگذاريد نتايج اعمال خود را ببينند و از اين راه تجربه كسب كنند اين كار را در مواقعي كه امكان دارد و البته براي آنها خطرناك نيست انجام دهيد . ممكن است براي شما كاملا واضح باشد كه نوجوان شما نمي تواند يك انشا را 2 ساعته در عصر جمعه تمام كند اما غر زدن به او سراسر هفته براي انجام بموقع اين كار فقط شما را بد اخلاق جلوه مي دهد . چرا نمي گذاريد خودش تجربه كند كه تمام شب بيدار ماندن براي انجام دادن تكاليف چقدر بد است
چهار . يادر آوري شما بصورت يك كلمه اي باشد نوجوانان به حواس پرتي و نشنيدن خصوصا غر زدن والدين خود شهرت دارند . گفتن يك كلمه مثلا : آشغالها بسيار موثرتر از پنج دقيقه سخنراني در مورد اهميت مسئوليت پذيري يا تكرار كارهاي روزمره اي كه وقتي شما در سن او بوديد انجام مي داديد است . آنها پس از گفتن اولين كلمه بقيه را نشنيده مي گيرند ؛ بنابراين بهتر است اين نكته را در نظر داشته باشيد
پنج . براي موارد كم اهميت به آنها اطمينان كنيد و بگذاريد رشد كنند ميل به قابل اعتماد بودن جزو طبيعت انسان است . بنابراين به نوجوانان نشان دهيد كه به آنها اطمينان داريد و اين كار را با دادن فرصتهايي به آنها براي اثبات قابل اطمينان بودن آنها انجام دهيد . اگر نوجوان شما در گذشته نشان داده كه قابل اطمينان نيست ؛ اين شانس را مجددا و با شروع از كارهاي كوچك و بعد كارهاي مهمتر به او بدهيد
شش . شوخ طبعي خود را حفظ كنيد و خيلي جدي نباشيد اگر نوجوان شما فكر مي كند كه شما خسيس ترين والدين دنيا هستيد ؛ ناراحت نشويد . من هميشه به فرزندانم مي گفتم كه در مدرسه خسيس ها شاگرد اول بودم . اين را با طعنه نمي گفتم بلكه با لبخند و لحني گرم بيان مي كردم . بطوريكه اين پيام را القا مي كرد كه من خسيس هستم به هيچ وجه يك توهين نيست
هفت . به آنها مرتب مسئوليت بدهيد اداره يك خانه مستلزم تلاش گروهي خانواده است و فرقي ندارد كه والدين تمام وقت در خانه باشند يا نباشند . با محول كردن كارهاي مهمي كه نقش زيادي در رفاه خانواده دارد اين احساس را به نوجوان بدهيد كه بازيكن مهمي در اين تيم است
هشت . در مورد هر چيزي جنگ و جدل نكنيد سنين نوجواني دوران احساساتي عمل كردن است . از هر مسئله كوچكي مشكلي جدي نسازيد . مسائل واقعا مهمتر را از مسائل ديگر جدا كنيد و نگران مسائل كم اهميت نباشيد
نه . روي درست انجام دادن كارها تكيه كنيد بچه ها و نوجوانان شيوه اي عمومي براي فرار از كارهاي روزمره دارند و آن اينستكه آنقدر بد و سرسري آن را انجام دهند كه ما تسليم شويم و فكر كنيم اگر خودمان آنرا انجام دهيم آسانتر و بهتر است . ولي تسليم نشويد و كلاه سر خودتان نگذاريد ! به نوجوان كار را همانطور كه انتظار داريد انجام شود بياموزيد و پافشاري كنيد كه آن كار بايد همانطور كه گفتيد صورت بگيرد يا در غير اينصورت بايد دوباره انجام شود اين كار احتمالا به 6 هفته كشمكش و بازبيني كارهاي انجام شده نياز دارد اما آنها سرانجام ياد مي گيرند كه يك بار انجام صحيح يك كار آسانتر از ده بار تكرار آن است
ده . هميشه عشق خود را بدون قيد و شرط نثار آنها كنيد ما بايد احساس دوست داشتن و انتخاب آگاهانه نشان دادن عشق و محبت را از هم جدا كنيم . ما نمي توانيم هميشه احساس دوست داشتن را داشته باشيم ؛ اما نوجوان ما نياز دارد بداند كه ما او را دوست داريم و پشتيبان او هستيم و مهم نيست ميزان آن چقدر باشد . محبت جايزه اي براي درست انجام دادن يك كار نيست بلكه هميشگي بوده و نشانه پذيرفته شدن از طرف خانواده ما مي باشد چه در زمانيكه همه چيز خوب پيش مي رود و چه وقتيكه نقاط ضعف و عيوب ما آشكار مي شوند
برگرفته شده از :
ايران نياز
shadi ||
7:01 AM
يك . به آنها كمك نكنيد شاهد به مخمصه افتادن نوجوانان بودن سخت است ؛ اما بدتر از آن كمك به نوجواناني است كه نمي توانند مسئوليت اعمال خود را به عهده بگيرند و گليم خود را از آب بيرون بكشند و هميشه منتظرند تا پدر و مادر به ياري آنها بشتابند . اين كار وقتيكه آنها كوچكتر هستند و پيامدهاي كارهايشان جديت كمتري دارد بسيار آسانتر است . اگر يك بچه كلاس پنجمي تغذيه نهارش را فراموش كند و مجبور شود از تغذيه همكلاسيهايش استفاده كند بسيار بهتر است از اينكه يك دانش آموز اهميت كمتري از اين دارد كه دبيرستاني مقاله درسي اش را در روزي كه بايد آنرا تحويل دهد در خانه جا بگذارد . اگر شما هميشه به فرزندتان بردن غذا يا كتابهايشان و غيره را ياد آوري مي كنيد در اين صورت نبايد وقتي نوجوان شما به خانه تلفن مي كند تا برايش ساك ورزشي يا مقاله تحقيق علوم را ببريد زياد متعجب نشويد . مي بينيد كه چقدر مشكل به نظر مي رسد چون شما نمي توانيد هميشه براي كمك به فرزندتان در دسترس او باشيد ؛ پس بگذاريد تا دير نشده خودش اين را بياموزد و ياد بگيرد به كسي متكي نباشد
دو . بتدريج كارها را به خود آنها واگذار كنيد به نظر من اين گفته كه نقش والدين كم كم براي بچه ها كمرنگ مي شود صحيح است . هنگاميكه نوجوان بالغ مي شود ؛ شما نقش خود را از پدر و مادر و مشاور به يك دوست تغيير مي دهيد . انجام اين كار به صورت تدريجي بسيار آسانتر است . اين كار را از وقتيكه آنها خيلي كوچك هستند شروع كنيد و بگذاريد در مورد لباس و غيره خودشان تصميم گيري كنند . با اين روش آنها از سنين كم تصميم گيري را تجربه مي كنند
سه . بگذاريد نتايج اعمال خود را ببينند و از اين راه تجربه كسب كنند اين كار را در مواقعي كه امكان دارد و البته براي آنها خطرناك نيست انجام دهيد . ممكن است براي شما كاملا واضح باشد كه نوجوان شما نمي تواند يك انشا را 2 ساعته در عصر جمعه تمام كند اما غر زدن به او سراسر هفته براي انجام بموقع اين كار فقط شما را بد اخلاق جلوه مي دهد . چرا نمي گذاريد خودش تجربه كند كه تمام شب بيدار ماندن براي انجام دادن تكاليف چقدر بد است
چهار . يادر آوري شما بصورت يك كلمه اي باشد نوجوانان به حواس پرتي و نشنيدن خصوصا غر زدن والدين خود شهرت دارند . گفتن يك كلمه مثلا : آشغالها بسيار موثرتر از پنج دقيقه سخنراني در مورد اهميت مسئوليت پذيري يا تكرار كارهاي روزمره اي كه وقتي شما در سن او بوديد انجام مي داديد است . آنها پس از گفتن اولين كلمه بقيه را نشنيده مي گيرند ؛ بنابراين بهتر است اين نكته را در نظر داشته باشيد
پنج . براي موارد كم اهميت به آنها اطمينان كنيد و بگذاريد رشد كنند ميل به قابل اعتماد بودن جزو طبيعت انسان است . بنابراين به نوجوانان نشان دهيد كه به آنها اطمينان داريد و اين كار را با دادن فرصتهايي به آنها براي اثبات قابل اطمينان بودن آنها انجام دهيد . اگر نوجوان شما در گذشته نشان داده كه قابل اطمينان نيست ؛ اين شانس را مجددا و با شروع از كارهاي كوچك و بعد كارهاي مهمتر به او بدهيد
شش . شوخ طبعي خود را حفظ كنيد و خيلي جدي نباشيد اگر نوجوان شما فكر مي كند كه شما خسيس ترين والدين دنيا هستيد ؛ ناراحت نشويد . من هميشه به فرزندانم مي گفتم كه در مدرسه خسيس ها شاگرد اول بودم . اين را با طعنه نمي گفتم بلكه با لبخند و لحني گرم بيان مي كردم . بطوريكه اين پيام را القا مي كرد كه من خسيس هستم به هيچ وجه يك توهين نيست
هفت . به آنها مرتب مسئوليت بدهيد اداره يك خانه مستلزم تلاش گروهي خانواده است و فرقي ندارد كه والدين تمام وقت در خانه باشند يا نباشند . با محول كردن كارهاي مهمي كه نقش زيادي در رفاه خانواده دارد اين احساس را به نوجوان بدهيد كه بازيكن مهمي در اين تيم است
هشت . در مورد هر چيزي جنگ و جدل نكنيد سنين نوجواني دوران احساساتي عمل كردن است . از هر مسئله كوچكي مشكلي جدي نسازيد . مسائل واقعا مهمتر را از مسائل ديگر جدا كنيد و نگران مسائل كم اهميت نباشيد
نه . روي درست انجام دادن كارها تكيه كنيد بچه ها و نوجوانان شيوه اي عمومي براي فرار از كارهاي روزمره دارند و آن اينستكه آنقدر بد و سرسري آن را انجام دهند كه ما تسليم شويم و فكر كنيم اگر خودمان آنرا انجام دهيم آسانتر و بهتر است . ولي تسليم نشويد و كلاه سر خودتان نگذاريد ! به نوجوان كار را همانطور كه انتظار داريد انجام شود بياموزيد و پافشاري كنيد كه آن كار بايد همانطور كه گفتيد صورت بگيرد يا در غير اينصورت بايد دوباره انجام شود اين كار احتمالا به 6 هفته كشمكش و بازبيني كارهاي انجام شده نياز دارد اما آنها سرانجام ياد مي گيرند كه يك بار انجام صحيح يك كار آسانتر از ده بار تكرار آن است
ده . هميشه عشق خود را بدون قيد و شرط نثار آنها كنيد ما بايد احساس دوست داشتن و انتخاب آگاهانه نشان دادن عشق و محبت را از هم جدا كنيم . ما نمي توانيم هميشه احساس دوست داشتن را داشته باشيم ؛ اما نوجوان ما نياز دارد بداند كه ما او را دوست داريم و پشتيبان او هستيم و مهم نيست ميزان آن چقدر باشد . محبت جايزه اي براي درست انجام دادن يك كار نيست بلكه هميشگي بوده و نشانه پذيرفته شدن از طرف خانواده ما مي باشد چه در زمانيكه همه چيز خوب پيش مي رود و چه وقتيكه نقاط ضعف و عيوب ما آشكار مي شوند
برگرفته شده از :
ايران نياز
نقش تشويق در تربيت نوجوانان
يكي از مسائل بسيار مهم تربيتي در آموزش و پرورش كودكان و نوجوانان،
مساله تشويق است. در اين راستا سعي بر آن است تا با بررسي دقيق روشهاي
مختلف تشويق و نيز محاسن و معايب هريك از آنها،شناختي جامع در خور توان
خويش به مخاطبان ارجمند ارايه دهم. منظور از تشويق چيست؟ در ابتدا لازم
به ذكر است كه در علم روانشناسي به جاي تشويق از واژه تقويت استفاده
مي‌شود بنابراين منظور از واژه تقويت همان تشويق است و من نيز بيشتر از
تقويت استفاده خواهم كرد. مي‌توان تشويق را چنين تعريف كرد: براي اينكه
رفتاري در كودك تقويت شود يا دوام يابد، بايد ترتيبي داد كه پس از آنكه
كودك هر بار رفتار مطلوبي را كه موردنظر ماست انجام داد، پاداشي به او
داده شود. به بيان ديگر هر رفتار مطلوب كودك نتيجه خوشايندي برايش به
دنبال داشته باشد بنابراين چنانچه بخواهيم رفتاري آموخته و يا تكرار شود
بايد آن را تقويت كنيم و چنانچه بخواهيم رفتاري تضعيف شود و از بين برود
بايد آن را تقويت نكرده، نسبت به آن بي‌تفاوت بود و يا به روشهايي آن را
تنبيه كنيم. بنابراين تشويق (تقويت) در مواردي به كار مي‌رود كه بخواهيم:
الف) رفتارهاي مطلوب موجود در كودك يا نوجوان افزايش يابد. ب) رفتارهاي
تازه و جديد را كه موردنظر ماست بياموزد. در تعريف تشويق خاطرنشان كرديم
كه به كودك پاداش داده شود، نكته قابل توجه اينجاست كه گاهي والدين به
گمان اينكه «پاداش (تقويت) يعني خريدن و تهيه ماديات و هرآنچه كودك يا
نوجوان مي‌خواهد»، اظهار مي‌دارند كه ممكن است كودك و نوجوان پرتوقع شده و
زماني چيزهايي از والدين بخواهند كه والدين استطاعت تهيه آن را نداشته
باشند،در اين صورت پاداش و تقويت جنبه باج‌گيري به خود مي‌گيرد يعني بچه‌ها
مي‌گويند: «يا فلان وسيله و... يا برايم بخرد يا اينكه من مثلاص فلان كار را
انجام نمي‌دهم» و يا تهديداتي از اين قبيل. و اما در پاسخ به والدين
گرامي بايد بگويم كه ما چند نوع تقويت‌كننده داريم. پاداشها مي‌توانند به
صورتهاي مادي،كلامي و يا حتي غيركلامي باشند. در اوان كودكي يا كلاص زماني
كه مي‌خواهيم يك رفتار تازه در كودك يا نوجوانمان شكل گيرد يعني در
ابتداي راه تقويتهاي مادي (از قبيل پول، اسباب‌بازي، خوراكي و...) براي
آنان جذابيت بيشتري دارد زيرا هنوز رفتاري كه موردنظر ماست در او شكل
نگرفته بنابراين بايد انجام رفتار با چيزهاي خواستني براي او همراه
باشد، اما به تدريج كه كودك بزرگتر شده و ما قدمهاي اول در ايجاد رفتار
را برداشتيم يعني رفتار به حد نسبي در او شكل گرفت آنگاه از تقويتهاي
كلامي (نظير آفرين،چه كار قشنگي ، بله و...) استفاده مي‌كنيم،كم‌كم از حالت
كلامي هم كاسته و فقط با يك لبخند و تكان دادن سر، رفتار او را تاييد و
تحسين مي‌كنيم در اينجا ما در كارمان موفق شده‌ايم زيرا ديگر او براي
انجام كار نياز به ابزار بيروني ندارد و به اصطلاح روانشناسان رفتار
موردنظر در او دروني مي‌شود يعني با وجدان وي عجين مي‌گردد به عبارتي او
رفتار موردنظر را بطور خودكار انجام مي‌دهد زيرا خودش از انجام آن احساس
خشنودي كرده و از نظر رواني ارضا مي‌گردد. اگر مراحل تشويق و ايجاد رفتار
در كودكان و نوجوانان بدرستي انجام گيرد مي‌توانيم اؤرات وسيعتر آن را در
يادگيري دانش‌آموزان مشاهده كنيم ، زيرا مطالعات نشان مي‌دهد كه تشويق و
تمجيد در مورد دانش‌آموزان نه تنها در پيشرفت درس موردنظر بلكه در پيشرفت
دروس ديگر نيز موؤر است. به اين معني كه يك نگرش مثبت،نسبت به يادگيري
در دانش‌آموز ايجاد و او را متمايل به يادگيري و كسب دانش مي‌كند. حال به
بررسي چگونگي استفاده از تشويق (و در اين خصوص تشويقهاي كلامي)
مي‌پردازيم: چند آگاهي در مورد تشويق تشويق از دو بخش تشكيل مي‌شود: گفتار
ما و نتيجه‌گيري‌هاي كودك. گفتار ما بايد بطور واضح نشان بدهد كه ما
تلاش،كار،موفقيت و ياري و توجه كودك را ارج مي‌نهيم تعريف و تمجيد نبايد
در مورد صفات و خصوصيات شخصي كودك صورت گيرد بلكه ما تلاش و يا رفتار
مطلوب كودك را تشويق مي‌كنيم. تمجيد و تشويق وقتي مثمرؤمر است كه: 1
بزرگترها آنچه را كه مي‌بينند يا احساس مي‌كنند با قدرداني توصيف كنند
(مي‌بينم كه اتاق تميز است و يا تو خيلي خوب تكاليفت را انجام داده‌يي)
يعني جزء به جزء كار كودك را توصيف كنيم و كودك پس از شنيدن توصيف
بتواند خود را تحسين كند. وقتي كودك رفتاري پسنديده و مطلوب انجام مي‌دهد
تصويري فوري از خودش برايش ترسيم كنيم. موضوع اين است كه بايد به كودك و
عمل او بطور واقعي نگاه كنيم و بطور واقع توجه كنيم، سپس با صداي بلند
اعلام كنيم كه چه ديده و شنيده‌ايم و در نهايت چه احساسي داريم (مي‌بينم كه
نمرات خوبي گرفته‌يي من خيلي خوشحالم و به تو افتخار مي‌كنم.) سپس خواهيد
ديد كه بكاربردن چنين روشي چه اؤر ژرفي مي‌تواند داشته باشد و باز بايد
بگويم كه كودكانمان از توصيفات كوچك روزمره‌مان مي‌آموزند كه نيرويشان
چقدر است،كودك در مي‌يابد كه توانايي‌هايي دارد و در نتيجه اين فرصت را
خواهد داشت كه از خود كارداني و ابتكار نشان دهد. زيرا همه اينها به
خزانه عاطفي او سرازير مي‌شود و ممكن نيست از بين برود، وقتي كودك در
نتيجه تشويق به كارش علاقه نشان مي‌دهد و يا حتي با وجود خستگي در انجام
تكاليف مدرسه‌اش استقامت مي‌ورزد، در خود و والدينش احساسي به وجود مي‌آورد
كه به اين سادگي‌ها زدودني نيست. در اين لحظات اگر بر خصلتهاي خوب كودك
تاكيد شود،تا آخر عمر برايش محكي خواهد بود تا در مواقع ترديد و دلتنگي
به آن رجوع كند او در گذشته كاري كرده است كه به آن مباهات مي‌كند و در
صدد آن است كه دوباره انجامش دهد. 2 احساساتتان را در مورد عمل كودك
بيان كنيد (آدم از ديدن اين اتاق كيف مي‌كند.) بياييد درك كنيم كه غير از
تامين غذا، سرپناه و لباس براي كودكانمان، وظيفه ديگري نيز نسبت به آنان
داريم و آن هم تصديق اعمال درست و شايسته آنهاست. مي‌دانيم كه در دنياي
بيرون از خانه به آنان خواهند گفت كه اشتباهاتشان چيست (آنهم با صداي
بلند و به كرات) كار ما اين است كه بگذاريم كودكانمان بدانند كه كداميك
از خصلتهايشان پسنديده است. و اما نكته مهم در مورد استفاده از تشويق:
تشويق همچون پني‌سيلين نبايد برحسب تصادف مورد استفاده واقع شود،اصول و
احتياطهايي وجود دارد كه استعمال داروهاي قوي را كنترل مي‌كند،مثل زمان و
مقدار مصرف داروها، دستورالعمل‌هايي نيز در مورد داروهاي احساسي وجود
دارد. مهمترين دستورالعمل اين است كه تشويق و تمجيد فقط بايد با تلاشها و
كارهاي موفقيت‌آميز كودك سروكار داشته باشد نه با صفات شخصي و شخصيت او.
اطمينان حاصل كنيد كه تشويق شما متناسب با سن و سال و سطح توانايي كودك
و نوجوان باشد. وقتي به يك كودك كم سن و سال با لذت مي‌گوييد «مي‌بينم كه
هر شب دندوناتو مسواك مي‌زني» او به فضيلت خود افتخار مي‌كند در حالي كه
اگر همين جمله را به يك نوجوان بگوييد ممكن است آن را توهين به خود تلقي
كند. آگاه باشيد كه نشان دادن وجد و سرور بيش از اندازه مي‌تواند مانع
تحقق آرزوهاي كودك شود. بعضي اوقات تهييج مداوم و خوشي زياده از حد
والدين مي‌تواند به عنوان «فشار» تلقي شود، در مورد كودكي كه هر روز اين
شربت را به خوردش مي‌دهند كه «تو نقاش نابغه و بزرگي هستي» ممكن است با
خود فكر كند «توقع اينها بيش از توانايي من است.» اصولي كه بر اؤر بخشي
تقويت اؤر مي‌گذارد: 1 انتخاب تقويت‌كننده مناسب، براي اين كار لازم است كه
انواع تقويت‌كننده‌ها را بشناسيم. الف) تقويت‌كننده‌هاي اوليه و ؤانويه:
مانند غذا و پول. ب) تقويت‌كننده‌هاي اجتماعي و رواني، اين نوع
تقويت‌كننده‌ها نيازهاي عاطفي و اجتماعي انسان را مانند نياز به
تاييد،نياز به حمايت و تمجيد و... را برآورده مي‌كند و از نظر نگارنده
گاهي اؤر بيشتري از دو نوع اول دارند. ج) تقويت‌كننده‌هاي فعاليتي: از
فعاليتي كه كودك و نوجوان خيلي به آن علاقه‌مند است استفاده مي‌كنيم تا او
را نسبت به فعاليتي كه به آن علاقه‌مند نيست،علاقه‌مند كنيم. (تماشاي
تلويزيون كه براي او خوشايند است منوط به انجام تكاليف باشد). كه علاقه
كمتري نسبت به آن دارد. د) تقويت‌كننده‌هاي بازخوردي نشان مي‌دهد كه اگر
فرد را از كارش آگاه كنيم ميزان خطاي او كمتر مي‌شود اگر ما مرتباص به
دانش‌آموزان بازخورد يعني نتيجه عملكردشان را اعلام كنيم، عملكردهاي بعدي
آنان بهتر خواهد شد. ه) تقويت‌كننده‌هاي دروني، اين نوع تقويت‌ها نيازهاي
اساسي و دروني انسان را ارضا كرده و منشا بيروني ندارد. ما بايد كاري
كنيم كه دانش‌آموزان انگيزه دروني پيدا كنند و تاؤير جايزه به تدريج كمتر
شود) براي نيل به چنين هدفي از 5 نوع تقويت‌كننده‌هاي بالا استفاده مي‌كنيم
تا به مورد ششم دست يابيم و بعد تاؤير آنان را كم و حذف كنيم. 2 فوريت
تقويت: تقويت زماني بيشترين تاؤير را مي‌گذارد كه حتي‌الامكان بلافاصله بعد
از رفتار مطلوب فرد ارايه شود. يعني فاصله بين رفتار و بازخورد آن
(عكس‌العمل ما) بايد حداقل باشد. همچنين به ياد داشته باشيم كه ما هيچوقت
دانش‌آموز يا فرد را تقويت نمي‌كنيم بلكه رفتار او را تقويت مي‌كنيم. يعني
دقيقاص ذكر كنيم كه فلان رفتار تو خوب است. 3 مقدار تقويت: بايد بدانيم
چه نوع تقويتي كودك را خوشحال مي‌كند براي اين كار بايد بدانيم فرد قبلاص
چه نوع تقويتهايي دريافت كرده مثلاص اگر كودك هميشه پاداشهاي گرانبهايي
دريافت مي‌كرده حالا ديگر خريد يك پفك براي او ارضاكننده نيست. يعني سطح
اجتماعي و اقتصادي فرد يا دانش‌آموز را درنظر بگيريم. 4 تازگي تقويت:
تقويت بايد تازگي داشته باشد يعني بدانيم فرد قبلاص چه دريافت مي‌كرده و
حالا تقويت تازه‌تر و متنوع‌تري بر او ارايه دهيم. تقويت‌كننده‌ها نبايد
تكراري باشند خواه مادي، كلامي يا غيركلامي تفاوتي نمي‌كند،مهم اين است كه
تازگي داشته باشد. و در آخر بايد بگويم كه تشويق نياز به تكرار دارد و
كوشش بسيار مي‌خواهد. تمجيد و تشويق چيز نيرومندي است، از آن به بهترين
نحو استفاده كنيم.
محبوبه اميري سماسايي
برگرفته از روزنامه اعتماد
٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪
با تشكر فراوان از مريم عزيز كه زحمت اين متن را كشيده اند.اميدوارم بازهم از كارهاي خوب ايشان و سايراعضاي محترم گروه بهره مند شويم.
shadi ||
6:55 AM
يكي از مسائل بسيار مهم تربيتي در آموزش و پرورش كودكان و نوجوانان،
مساله تشويق است. در اين راستا سعي بر آن است تا با بررسي دقيق روشهاي
مختلف تشويق و نيز محاسن و معايب هريك از آنها،شناختي جامع در خور توان
خويش به مخاطبان ارجمند ارايه دهم. منظور از تشويق چيست؟ در ابتدا لازم
به ذكر است كه در علم روانشناسي به جاي تشويق از واژه تقويت استفاده
مي‌شود بنابراين منظور از واژه تقويت همان تشويق است و من نيز بيشتر از
تقويت استفاده خواهم كرد. مي‌توان تشويق را چنين تعريف كرد: براي اينكه
رفتاري در كودك تقويت شود يا دوام يابد، بايد ترتيبي داد كه پس از آنكه
كودك هر بار رفتار مطلوبي را كه موردنظر ماست انجام داد، پاداشي به او
داده شود. به بيان ديگر هر رفتار مطلوب كودك نتيجه خوشايندي برايش به
دنبال داشته باشد بنابراين چنانچه بخواهيم رفتاري آموخته و يا تكرار شود
بايد آن را تقويت كنيم و چنانچه بخواهيم رفتاري تضعيف شود و از بين برود
بايد آن را تقويت نكرده، نسبت به آن بي‌تفاوت بود و يا به روشهايي آن را
تنبيه كنيم. بنابراين تشويق (تقويت) در مواردي به كار مي‌رود كه بخواهيم:
الف) رفتارهاي مطلوب موجود در كودك يا نوجوان افزايش يابد. ب) رفتارهاي
تازه و جديد را كه موردنظر ماست بياموزد. در تعريف تشويق خاطرنشان كرديم
كه به كودك پاداش داده شود، نكته قابل توجه اينجاست كه گاهي والدين به
گمان اينكه «پاداش (تقويت) يعني خريدن و تهيه ماديات و هرآنچه كودك يا
نوجوان مي‌خواهد»، اظهار مي‌دارند كه ممكن است كودك و نوجوان پرتوقع شده و
زماني چيزهايي از والدين بخواهند كه والدين استطاعت تهيه آن را نداشته
باشند،در اين صورت پاداش و تقويت جنبه باج‌گيري به خود مي‌گيرد يعني بچه‌ها
مي‌گويند: «يا فلان وسيله و... يا برايم بخرد يا اينكه من مثلاص فلان كار را
انجام نمي‌دهم» و يا تهديداتي از اين قبيل. و اما در پاسخ به والدين
گرامي بايد بگويم كه ما چند نوع تقويت‌كننده داريم. پاداشها مي‌توانند به
صورتهاي مادي،كلامي و يا حتي غيركلامي باشند. در اوان كودكي يا كلاص زماني
كه مي‌خواهيم يك رفتار تازه در كودك يا نوجوانمان شكل گيرد يعني در
ابتداي راه تقويتهاي مادي (از قبيل پول، اسباب‌بازي، خوراكي و...) براي
آنان جذابيت بيشتري دارد زيرا هنوز رفتاري كه موردنظر ماست در او شكل
نگرفته بنابراين بايد انجام رفتار با چيزهاي خواستني براي او همراه
باشد، اما به تدريج كه كودك بزرگتر شده و ما قدمهاي اول در ايجاد رفتار
را برداشتيم يعني رفتار به حد نسبي در او شكل گرفت آنگاه از تقويتهاي
كلامي (نظير آفرين،چه كار قشنگي ، بله و...) استفاده مي‌كنيم،كم‌كم از حالت
كلامي هم كاسته و فقط با يك لبخند و تكان دادن سر، رفتار او را تاييد و
تحسين مي‌كنيم در اينجا ما در كارمان موفق شده‌ايم زيرا ديگر او براي
انجام كار نياز به ابزار بيروني ندارد و به اصطلاح روانشناسان رفتار
موردنظر در او دروني مي‌شود يعني با وجدان وي عجين مي‌گردد به عبارتي او
رفتار موردنظر را بطور خودكار انجام مي‌دهد زيرا خودش از انجام آن احساس
خشنودي كرده و از نظر رواني ارضا مي‌گردد. اگر مراحل تشويق و ايجاد رفتار
در كودكان و نوجوانان بدرستي انجام گيرد مي‌توانيم اؤرات وسيعتر آن را در
يادگيري دانش‌آموزان مشاهده كنيم ، زيرا مطالعات نشان مي‌دهد كه تشويق و
تمجيد در مورد دانش‌آموزان نه تنها در پيشرفت درس موردنظر بلكه در پيشرفت
دروس ديگر نيز موؤر است. به اين معني كه يك نگرش مثبت،نسبت به يادگيري
در دانش‌آموز ايجاد و او را متمايل به يادگيري و كسب دانش مي‌كند. حال به
بررسي چگونگي استفاده از تشويق (و در اين خصوص تشويقهاي كلامي)
مي‌پردازيم: چند آگاهي در مورد تشويق تشويق از دو بخش تشكيل مي‌شود: گفتار
ما و نتيجه‌گيري‌هاي كودك. گفتار ما بايد بطور واضح نشان بدهد كه ما
تلاش،كار،موفقيت و ياري و توجه كودك را ارج مي‌نهيم تعريف و تمجيد نبايد
در مورد صفات و خصوصيات شخصي كودك صورت گيرد بلكه ما تلاش و يا رفتار
مطلوب كودك را تشويق مي‌كنيم. تمجيد و تشويق وقتي مثمرؤمر است كه: 1
بزرگترها آنچه را كه مي‌بينند يا احساس مي‌كنند با قدرداني توصيف كنند
(مي‌بينم كه اتاق تميز است و يا تو خيلي خوب تكاليفت را انجام داده‌يي)
يعني جزء به جزء كار كودك را توصيف كنيم و كودك پس از شنيدن توصيف
بتواند خود را تحسين كند. وقتي كودك رفتاري پسنديده و مطلوب انجام مي‌دهد
تصويري فوري از خودش برايش ترسيم كنيم. موضوع اين است كه بايد به كودك و
عمل او بطور واقعي نگاه كنيم و بطور واقع توجه كنيم، سپس با صداي بلند
اعلام كنيم كه چه ديده و شنيده‌ايم و در نهايت چه احساسي داريم (مي‌بينم كه
نمرات خوبي گرفته‌يي من خيلي خوشحالم و به تو افتخار مي‌كنم.) سپس خواهيد
ديد كه بكاربردن چنين روشي چه اؤر ژرفي مي‌تواند داشته باشد و باز بايد
بگويم كه كودكانمان از توصيفات كوچك روزمره‌مان مي‌آموزند كه نيرويشان
چقدر است،كودك در مي‌يابد كه توانايي‌هايي دارد و در نتيجه اين فرصت را
خواهد داشت كه از خود كارداني و ابتكار نشان دهد. زيرا همه اينها به
خزانه عاطفي او سرازير مي‌شود و ممكن نيست از بين برود، وقتي كودك در
نتيجه تشويق به كارش علاقه نشان مي‌دهد و يا حتي با وجود خستگي در انجام
تكاليف مدرسه‌اش استقامت مي‌ورزد، در خود و والدينش احساسي به وجود مي‌آورد
كه به اين سادگي‌ها زدودني نيست. در اين لحظات اگر بر خصلتهاي خوب كودك
تاكيد شود،تا آخر عمر برايش محكي خواهد بود تا در مواقع ترديد و دلتنگي
به آن رجوع كند او در گذشته كاري كرده است كه به آن مباهات مي‌كند و در
صدد آن است كه دوباره انجامش دهد. 2 احساساتتان را در مورد عمل كودك
بيان كنيد (آدم از ديدن اين اتاق كيف مي‌كند.) بياييد درك كنيم كه غير از
تامين غذا، سرپناه و لباس براي كودكانمان، وظيفه ديگري نيز نسبت به آنان
داريم و آن هم تصديق اعمال درست و شايسته آنهاست. مي‌دانيم كه در دنياي
بيرون از خانه به آنان خواهند گفت كه اشتباهاتشان چيست (آنهم با صداي
بلند و به كرات) كار ما اين است كه بگذاريم كودكانمان بدانند كه كداميك
از خصلتهايشان پسنديده است. و اما نكته مهم در مورد استفاده از تشويق:
تشويق همچون پني‌سيلين نبايد برحسب تصادف مورد استفاده واقع شود،اصول و
احتياطهايي وجود دارد كه استعمال داروهاي قوي را كنترل مي‌كند،مثل زمان و
مقدار مصرف داروها، دستورالعمل‌هايي نيز در مورد داروهاي احساسي وجود
دارد. مهمترين دستورالعمل اين است كه تشويق و تمجيد فقط بايد با تلاشها و
كارهاي موفقيت‌آميز كودك سروكار داشته باشد نه با صفات شخصي و شخصيت او.
اطمينان حاصل كنيد كه تشويق شما متناسب با سن و سال و سطح توانايي كودك
و نوجوان باشد. وقتي به يك كودك كم سن و سال با لذت مي‌گوييد «مي‌بينم كه
هر شب دندوناتو مسواك مي‌زني» او به فضيلت خود افتخار مي‌كند در حالي كه
اگر همين جمله را به يك نوجوان بگوييد ممكن است آن را توهين به خود تلقي
كند. آگاه باشيد كه نشان دادن وجد و سرور بيش از اندازه مي‌تواند مانع
تحقق آرزوهاي كودك شود. بعضي اوقات تهييج مداوم و خوشي زياده از حد
والدين مي‌تواند به عنوان «فشار» تلقي شود، در مورد كودكي كه هر روز اين
شربت را به خوردش مي‌دهند كه «تو نقاش نابغه و بزرگي هستي» ممكن است با
خود فكر كند «توقع اينها بيش از توانايي من است.» اصولي كه بر اؤر بخشي
تقويت اؤر مي‌گذارد: 1 انتخاب تقويت‌كننده مناسب، براي اين كار لازم است كه
انواع تقويت‌كننده‌ها را بشناسيم. الف) تقويت‌كننده‌هاي اوليه و ؤانويه:
مانند غذا و پول. ب) تقويت‌كننده‌هاي اجتماعي و رواني، اين نوع
تقويت‌كننده‌ها نيازهاي عاطفي و اجتماعي انسان را مانند نياز به
تاييد،نياز به حمايت و تمجيد و... را برآورده مي‌كند و از نظر نگارنده
گاهي اؤر بيشتري از دو نوع اول دارند. ج) تقويت‌كننده‌هاي فعاليتي: از
فعاليتي كه كودك و نوجوان خيلي به آن علاقه‌مند است استفاده مي‌كنيم تا او
را نسبت به فعاليتي كه به آن علاقه‌مند نيست،علاقه‌مند كنيم. (تماشاي
تلويزيون كه براي او خوشايند است منوط به انجام تكاليف باشد). كه علاقه
كمتري نسبت به آن دارد. د) تقويت‌كننده‌هاي بازخوردي نشان مي‌دهد كه اگر
فرد را از كارش آگاه كنيم ميزان خطاي او كمتر مي‌شود اگر ما مرتباص به
دانش‌آموزان بازخورد يعني نتيجه عملكردشان را اعلام كنيم، عملكردهاي بعدي
آنان بهتر خواهد شد. ه) تقويت‌كننده‌هاي دروني، اين نوع تقويت‌ها نيازهاي
اساسي و دروني انسان را ارضا كرده و منشا بيروني ندارد. ما بايد كاري
كنيم كه دانش‌آموزان انگيزه دروني پيدا كنند و تاؤير جايزه به تدريج كمتر
شود) براي نيل به چنين هدفي از 5 نوع تقويت‌كننده‌هاي بالا استفاده مي‌كنيم
تا به مورد ششم دست يابيم و بعد تاؤير آنان را كم و حذف كنيم. 2 فوريت
تقويت: تقويت زماني بيشترين تاؤير را مي‌گذارد كه حتي‌الامكان بلافاصله بعد
از رفتار مطلوب فرد ارايه شود. يعني فاصله بين رفتار و بازخورد آن
(عكس‌العمل ما) بايد حداقل باشد. همچنين به ياد داشته باشيم كه ما هيچوقت
دانش‌آموز يا فرد را تقويت نمي‌كنيم بلكه رفتار او را تقويت مي‌كنيم. يعني
دقيقاص ذكر كنيم كه فلان رفتار تو خوب است. 3 مقدار تقويت: بايد بدانيم
چه نوع تقويتي كودك را خوشحال مي‌كند براي اين كار بايد بدانيم فرد قبلاص
چه نوع تقويتهايي دريافت كرده مثلاص اگر كودك هميشه پاداشهاي گرانبهايي
دريافت مي‌كرده حالا ديگر خريد يك پفك براي او ارضاكننده نيست. يعني سطح
اجتماعي و اقتصادي فرد يا دانش‌آموز را درنظر بگيريم. 4 تازگي تقويت:
تقويت بايد تازگي داشته باشد يعني بدانيم فرد قبلاص چه دريافت مي‌كرده و
حالا تقويت تازه‌تر و متنوع‌تري بر او ارايه دهيم. تقويت‌كننده‌ها نبايد
تكراري باشند خواه مادي، كلامي يا غيركلامي تفاوتي نمي‌كند،مهم اين است كه
تازگي داشته باشد. و در آخر بايد بگويم كه تشويق نياز به تكرار دارد و
كوشش بسيار مي‌خواهد. تمجيد و تشويق چيز نيرومندي است، از آن به بهترين
نحو استفاده كنيم.
محبوبه اميري سماسايي
برگرفته از روزنامه اعتماد
٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪٪
با تشكر فراوان از مريم عزيز كه زحمت اين متن را كشيده اند.اميدوارم بازهم از كارهاي خوب ايشان و سايراعضاي محترم گروه بهره مند شويم.
فرزندان ما
بارداري و زيردوسالگي
دو تا شش سالگي
شش تا ده سالگي
ده تا سيزده سالگي
مراجع و منابع